Emoties en gevoelens zijn biologische mechanismen die ons doen en laten aansturen. Het zijn krachtige signalen die aangeven hoe het op dit moment met je is en wat je nodig hebt. Emoties en gevoelens zijn geen op zichzelf staande waarheden.
Iedereen ervaart ze. Liefde en verdriet ervaar je beiden in het hoofd maar kunnen op twee verschillende plekken in het lijf worden ervaren. Opwinding en angst zijn bijvoorbeeld twee heel verschillende emoties, maar ze voelen bijna identiek aan. Gevoelens zijn subjectief – maar toch heeft elke emoties bijna identieke lichamelijke sensaties bij elke mens.
De link
Vaak ervaren we emoties direct in het lichaam. Talrijke studies hebben aangetoond dat dit emotiesysteem ons voorbereid om uitdagingen in de omgeving aan te gaan en het juiste gedrag te vertonen.
Deze link tussen emoties en lichamelijke toestanden komt ook tot uiting in de manier waarop we over emoties spreken: een jonge bruid die volgende week gaat trouwen, kan plotseling 'koude voeten' krijgen, ernstig teleurgestelde geliefden kunnen 'diepbedroefd' zijn en ons favoriete liedje kan 'een rilling over onze rug' geven.
Zowel oude als recentere modellen van emotionele verwerking gaan ervan uit dat subjectieve gevoelens worden opgewekt door de gewaarwording (in het brein) van emotie-gerelateerde lichamelijke toestanden. Deze lichamelijke toestanden zijn veranderingen in het spieren, weefsels, hormonen en zenuwstelsel.
Het onderzoek: de lichaamskaart van emoties
Een team van Finse onderzoekers hebben emoties en hun gekoppelde lichamelijke sensatie in kaart gebracht (zie figuur 1). Hieruit blijkt dat emoties op gelijke lichamelijke plekken ervaren worden onafhankelijk van de culturele achtergrond.
De honderd gevoelens die ze bij dit onderzoek in kaart brengen vallen onder zeven categorieën:
- Cognitie, zoals denken en redeneren;
- Sensatie en perceptie, zoals zien en horen;
- Homeostatische toestanden, wat betekent dat lichaamsfuncties zoals honger en dorst;
- Fysiologische processen, zoals slapen en ademen;
- Gevoelens geassocieerd met ziekten, zoals hoesten en koorts;
- Gevoelens geassocieerd met psychiatrische stoornissen, zoals depressie en angst
De emoties werden uiteindelijk in vijf clusters gesorteerd:
- Positieve gevoelens
- Negatieve gevoelens
- Cognitieve processen
- Somatische (lichamelijke) toestanden en ziekten
- Homeostatische toestanden (lichaamsfuncties)
Het lichaam liegt niet
Sommige lichaamssensaties waren niet verrassend: honger werd gevoeld in de maag, dorst in de keel, redenering en herinnering in het hoofd. Maar andere waren verrassender, ook al waren ze intuïtief logisch.
Positieve emoties zoals dankbaarheid en saamhorigheid en negatieve emoties zoals schuld en wanhoop leken qua lichaamssensatie opmerkelijk veel op elkaar, gevoelens die voornamelijk in het hart in de kaart werden gebracht, gevolgd door het hoofd en de maag.
Manie en uitputting, twee tegengestelde emoties, werden allebei in het hele lichaam gevoeld. ‘Zelfregulatie’, waarvan je niet verwacht dat het geassocieerd wordt met een sensatie, werd gevoeld in het hoofd en de handen.
Maar ze waren allemaal uniek als het ging om waar precies en hoe intens de sensaties plaatsvonden. Zelfs de gevoelens waarvan je denkt dat ze allemaal in het hoofd zitten, creëren ook sensaties in de rest van je lichaam.
Zoals onderzoeker en co-auteur Riitta Hari het verwoorde: "We hebben solide bewijs verkregen dat aantoont dat het lichaam betrokken is bij alle soorten cognitieve en emotionele functies. Met andere woorden, de menselijke geest is sterk belichaamd."
Bodily maps of emotions - Lauri Nummenmaa et all. , 2014